Civata – Vida

CİVATA NEDİR

Parçaları birbirine sökülebilir şekilde bağlamaya yarayan, gövde kısmına vida dişi açılmış, başı altıgen, dörtgen veya değişik biçimlerde şekillendirilmiş bağlantı elemanlarına civata denir. Cıvatalar genellikle somunla birlikte kullanılır.

Vida ise parçaları somun kullanmadan sökülebilir şekilde birleştiren bağlantı elemanıdır. Cıvata ya da vidanın kısmen veya tamamen vida dişi açılmış kısmına vida denir.

a) Metrik vida

b) Metrik ince vida

c) Whitworth vidası

d) Trapez vida

e) Testere dişli vida

f) Yuvarlak dişli vida

Cıvata Dayanım Sınıfları

DIN normunda cıvata kaliteleri aşağıda ki tabloda belirtilmiştir.

Civata dayanım sınıfları iki sayıdan oluşur.

–  İlk rakam; civata malzemesinin N/mm² cinsinden çekme dayanımının 1/100’ü,

–  İki rakamın çarpımı; civata malzemesinin N/mm² cinsinden akma dayanımının 1/10’udur.

Örnek olarak 6.8 dayanım sınıfı için;

–  Çekme Dayanımı (σk) = 6 x 100 = 600 N/mm²

–  Akma Dayanımı (σAk) = 6 x 8 x 10 = 480 N/mm²

Somunlar

Cıvatalı bağlantıların ikinci elemanı somun olarak adlandırılır.

Somun Dayanım Sınıfları

Somun dayanım sınıfları tek sayıdan oluşur ve cıvata malzemesinin N/mm² cinsinden çekme dayanımının 1/100’ünü ifade eder.

Örneğin dayanım sınıfı 8 olan bir somunun çekme dayanımı: 8 x 100 = 800 N/mm² olur.

Bağlantı elemanları seçiminde, somun dayanım sınıfı, cıvata dayanım sınıfına denk olmalıdır. Yani 5.8 kalite cıvata için 6 kalite somun uygundur. 10.9 kalite cıvata ile 10 kalite somun kullanılmalıdır, 8 kalite veya daha düşük dayanım sınıfına sahip bir somun kullanmak ise yanlıştır.

Ancak cıvataya uygulanacak yükün sınırlandırılması gerekiyorsa (Örnek : Fazla sıkma durumunda bağlanan malzemenin veya herhangi bir aksamın zarar görmesi söz konusu ise) bu durumda somun cıvatadan düşük kalitede seçilerek fazla sıkılma durumunda somun dişlerinin sıyrılarak sigorta vazifesi yapması sağlanabilir. Eğer böyle bir sınırlayıcı kısıt yoksa cıvatalar kendinden yüksek kalite somunlarla birlikte de kullanılabilirler.

Somun genişliği çapın 60% si kadar olur. Somunlar da yükün çoğu sıkılma yüzeyine yakın dişlerde olur. Arkadaki dişlerde yük çok azalır. Normalde altıncı hatveden sonraki dişlerde pek fazla yük olmaz. Bu nedenle somun genişliğinin fazla olması hiçbir işe yaramaz. İkinci bir somun ise sadece gevşemeyi önlemek için kontra somun olarak kullanılır.

Standart Malzemelerin Gösterilişi

Kaplama Çeşitleri

• ISO 4042 Elektrolitik Kaplama

• ISO 10683 Çinko Pul Kaplama (Lamelli Çinko Kaplama) (flZnyc, flZnnc)

• ISO 1461 Daldırma Galvaniz Kaplama (tZn)
• ISO 12683 Mekanik Birikimli Çinko Kaplama

Cıvata Kafa Çeşitleri

Pratik Cıvata Seçimi

Örnek 1:
İşletme kuvveti:8,2 kN, dinamik, eksen dışı, şaftlı cıvata
Cıvata seçimi, 10 kN, Cıvata kalitesi 8.8-M 12      

Örnek 2:
İşletme kuvveti:8,2 kN, dinamik, tam eksenden, şaftlı cıvata
Cıvata seçimi, 10 kN, Cıvata kalitesi 8.8, bir boy küçük-M 10      

Örnek 3:
İşletme kuvveti:8,2 kN, dinamik, , eksen dışı, esnek cıvata
Cıvata seçimi, 10 kN, Cıvata kalitesi 8.8, bir boy büyük-M 14      

Örnek 4:
İşletme kuvveti:8,2 kN, dinamik, tam eksenden, , esnek cıvata
Cıvata seçimi, 10 kN, Cıvata kalitesi 8.8, bir boy küçük, bir boy büyük-M 12

Anahtar Ağzı Çeşitleri

Cıvata Kalitesine Göre Tork Değerleri

Tablodaki veriler normal şartlar göz önüne alınarak kullanıcıya rehberlik etmek amacıyla oluşturulmuştur. Kritik uygulamalar için cıvata imalatçısı ve proje tasarımcısı ile irtibata geçilip tork değerlerinin alınması gerekir.
Tablo verileri aşağıdaki temel varsayımlara göre oluşturulmuştur;

• Cıvatalar yeni, yağlanmamış ve kaplanmamıştır.
• Cıvata akma dayanımı %90 olarak öngörülmüştür.
• Cıvataların sürtünme katsayısı 0.14 olarak alınmıştır.

DIN Normu en çok kullanılan cıvata standartları